Filtrowanie aktualności

data od

data od

data do

data do

wyszukaj

Łukasz Piechnik - pracownik Instytutu Botaniki PAN w Krakowie, poszukuje nowych stanowisk kłokoczki południowej (Staphylea pinnata) zwanej też kłokocyną. W tym celu korzysta z wiedzy nie tylko botaników, przyrodników i leśników ale także działających lokalnie, etnografów, historyków a nawet kulinarnych regionalistów.

Poniżej garść informacji o tej interesującej roślinie. Kłokoczka południowa jest dużym krzewem (lub małym drzewkiem) pochodzącym ze środkowej i południowej Europy oraz z Azji Mniejszej. Na ziemiach zamieszkiwanych przez Słowian była uważana za roślinę o dużym znaczeniu rytualnym. Naturalnie występuje (choć niezbyt często) w Polsce południowej. Spotkać ją możemy w lasach od Podkarpacia (Beskid Niski, Pogórze Przemyskie poprzez Małopolskę a także na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Stanowiska znajdujące się na Górnym i Dolnym Śląsku, przez większość botaników uważana są za antropogeniczne (stanowiska tylko przy zabudowaniach lub w pobliżu ruin zabudowań itp.). Poszukiwania stanowisk tego krzewu prowadzone są od dwóch lat i przyniosły efekty w postaci wielu nowych stanowisk. Wygląda na to jednak, że na Wyżynie Częstochowskiej, w zasięgu tego krzewu występuje jeszcze sporo znaków zapytania.
Ludność wiejska w Małopolsce powszechnie używała jeszcze do połowy XX w kłokoczki do przygotowania palm wielkanocnych. Była składnikiem tradycyjnych palm wielkanocnych (bagnięci), wianków na Oktawę Bożego Ciała czy bukietów na Święto Matki Boskiej Zielnej 15-go sierpnia. Z twardego drewna wykonywano kije do maselniczek, trzonki do narzędzi, laski, okładki do książek, szkatułki a nawet figurki szachowe. Nasiona z kolei dostarczały oleju do lampek i były wykorzystywane do wyrobu korali, bransolet i przede wszystkim pięknych różańców.
Często zdarzało się tak, że kłokoczka nie zachowała się na naturalnych stanowiskach (w lasach) ale jej potomkowie rosną do dziś wśród zabudowań ludzkich. Jako, że dość trudne jest samodzielne jej rozmnożenie z nasion ale bardzo łatwe z odkładów pędowych (popularne odszczepki) ludzie dawniej dzielili się chętnie młodymi sadzonkami. Podobno w przeszłości każdy gospodarz chciał mieć przy chałupie kłokocynę.
Poszukiwane są wszelkie informacje o występowaniu kłokocyny czyli kłokoczki południowej zarówno w lasach, zaroślach jak i na stanowiskach uznawanych za antropogeniczne: ogrody i parki, stare gospodarstwa, przychacia, miejsca po dawnych zabudowaniach, ruiny, zieleń przykościelna, klasztorna i cmentarna, otoczenie kapliczek i krzyży przydrożnych. Cenne są także wszelkie informacje o pochodzeniu danego okazu/okazów, wieku i wykorzystaniu (dziś lub dawniej) np. w zwyczajach ludowych w danej miejscowości.
Ponad sto lat temu botanicy podawali stanowiska kłokoczki z okolicy Koziegłów, Koziegłówek i Mysłowa. Być może ktoś z mieszkańców Koziegłów i okolicznych miejscowości wie gdzie można spotkać kłokoczki południowe? Jeżeli tak to bardzo proszę o takie informacje, które mogą być pomocne w planowanych badaniach naukowych Łukasz Piechnika. Badania te będą miały na celu poznanie którędy i kiedy krzew ten dotarł na ziemie Polski.

Kilka zdjęć ułatwiających rozpoznanie kłokoczki południowej w terenie.

 

Fot. 1. 70-cio letni okaz kłokoczki południowej na przychaciu. Gaszowice, woj. śląskie (fot. Ł. Piechnik, 06. 2019).
Fot. 2. Owocostany kłokoczki południowej w sierpniu. Kamień, woj. małopolskie (fot. Ł. Piechnik, 08. 2019).
Fot. 3. Okazy kłokoczki południowej w lesie na stanowisku mocno zacienionym. W takich warunkach starsze pędy zamierają, krzew nie kwitnie i nie owocuje. Rezerwat „Białowodzka Góra nad Dunajcem”, woj. małopolskie (fot. Ł. Piechnik, 08. 2019).
Fot. 4. Paskowana kora pędów kłokoczki południowej. Rezerwat „Białowodzka Góra nad Dunajcem”, woj. małopolskie (fot. Ł. Piechnik, 08. 2019).
Fot. 5. Owoce oraz liście kłokoczki południowej. Liść bardzo przypomina jesion lub bez czarny. Przymiłowice, Wyżyna Częstochowska, woj. śląskie (fot. Ł. Piechnik, 08. 2018).
Fot. 6. Tradycyjna palma wielkanocna tzw. bagnięć w skład której obowiązkowo wchodzą pędy kłokoczki południowej. Kamień, woj. Małopolskie (Fot. A. Piechnik, 04. 2019).  

 

Prosimy o przesyłanie informacji o kłokoczce na adres mailowy Łukasza Piechnika: l.piechnik@botany.pl lub kontakt z Referatem Promocji i Rekreacji Urzędu Gminy i Miasta Koziegłowy (tel. 34 314 12 19 w. 113, e-mail: krzysztof.suliga@kozieglowy.pl)